Wat is asbest? Kennis en regelgeving voor particulieren

Asbest: Wat is het en waar wordt het voor gebruikt?

Asbest is een verzamelnaam voor een aantal mineralen die in de natuur voorkomen en die zijn opgebouwd uit fijne, microscopisch kleine vezels. De vezelstructuur is opgebouwd uit lange dunne kristallen en bestaat hoofzakelijk uit silicium, magnesium, calcium en aluminium.

Asbest heeft lang bekend gestaan om een aantal goede eigenschappen: het is sterk, slijtvast, thermisch isolerend, hitte-, brand- en weerbestendig, alsook bestand tegen zuren en basen. Bovendien is asbest goedkoop en makkelijk te verwerken met andere producten zoals cement, gips, bitumen, papier, etc. Daarom werd het ook jarenlang gebruikt als bouwmateriaal.

Asbest komt voor in meer dan 3.500 toepassingen. Enkele van de meeste voorkomende toepassingen van asbest zijn golfplaten, vloerbedekking, vensterbanken, rioolbuizen en waterleidingen, gevel- en plafondbeplating, spuitlagen op staalconstructies, handschoenen, schoolborden, en toiletbrillen.

Asbest wordt gewonnen in o.a. Zuid-Amerika, Rusland en Canada. In Nederland zijn voornamelijk chrysotiel (witte asbest), amosiet (bruine asbest) en crocidoliet (blauwe asbest) toegepast.

De gevaren en gezondheidsrisico’s van asbest

Ingeademde asbestvezels lopen vast in de longblaasjes en kleine luchtwegen en worden opgenomen door macrofagen. Ze verlaten het lichaam niet. Vezels die te groot zijn om opgenomen te worden, migreren doorheen de weefsels en verspreiden zich via de lymfebanen. Asbestvezels werken kanker bevorderend; ze wekken de kanker niet zelfstandig op, maar vergroten wel het risico op het ontstaan van kanker.

Asbestvezels kunnen diverse ziekten veroorzaken In het lichaam. Bij asbestose ontstaan er littekens en ontstekingen in de longen waardoor de longcapaciteit afneemt, er ernstige ademhalingsstoornissen plaatsvinden en het hart overbelast raakt. Bij asbestpleuritis treedt er vochtuitstoting tussen de borstvliezen op en het kan een stekende pijn bij het ademhalen veroorzaken. Diffuse pleuraverdikking is een vorm van verdikking van het binnenste borstvlies die kortademigheid en pijnklachten kan veroorzaken. Ook longkanker en mesothelioom (kanker op de dunne weefsel laag die inwendige organen bedekt) kunnen worden veroorzaakt door asbest.

Asbest opsporen in je woning of gebouw

Tot 1994 was het toegestaan om asbest toe te passen in de bouw. Daarna is het in Nederland verboden om toe te passen. Het is niet per se verboden om asbest in je gebouw te hebben, dus veel mensen laten het gewoon zitten. Dit kan natuurlijk wel potentieel gevaarlijk zijn voor je gezondheid.

Of een materiaal asbesthoudend is, kan niet met het blote oog worden beoordeeld. In een geaccrediteerd laboratorium wordt bepaald of materialen asbesthoudend zijn. Als u zeker wilt zijn of er ergens asbest in zit, kan u een inventarisatierapport laten opmaken door een gecertificeerd asbestbedrijf.

De meest voorkomende en potentiële plekken in je woning waar asbest zou kunnen zitten, zijn het dak, de verschillende soorten isolatie, de haard, de betegeling, de elektriciteitsinstallatie, de muren, de plafonds en de vloeren.

Daken van voor 1994 kunnen asbest bevatten. Is je dak bedekt met golfplaten, dakleien of bitumen, dan er is een verhoogd risico op asbest. Is je dak bedekt met riet of dakpannen, ben je zeker dat er geen asbest in je dakbedekking zit. Bij golfplaten zie je aan de code of ze wel of geen asbest bevatten. Staat er op je golfplaten een AT, NF of CAF code? Dan weet je zeker dat er asbest in het dak zit en moet het dak compleet vervangen worden. Staat er een AF, NT, AFM, NA, AP of AV code op je golfplaten? Dan zijn ze asbestvrij. Als er een verhoogde kans is op asbest, kan je je dak best laten nakijken door een gecertificeerd asbestinventarisatiebureau.

Asbest verwijderen van je woning als particulier

Als particulier mag je asbesthoudende dakmaterialen verwijderen, maar je moet je wel aan enkele voorwaarden houden:

• De totale oppervlakte aan asbesthoudende dakplaten bedraagt maximaal 35m² per perceel.
• Een particulier moet het asbesthoudende materiaal verwijderen. Deze mag geen hulp van een professional inroepen.
• Platen dienen in hun geheel verwijderd te worden.
• Zaag, breek of boor niet in de platen.
• Het moet gaan om geschroefde platen. Zijn de platen gespijkerd, geniet of gelijmd? Dan mag je deze niet zelf verwijderen.
• Verwijder geen beschadigde of verweerde platen. De vezels zijn dan niet meer hecht gebonden. Daardoor is er een groter risico op het vrijkomen van asbestvezels.
• Deze regeling geldt niet voor dakleien. Door het grote risico op breuk, mogen dakleien niet door een particulier verwijderd worden.
• Er moet sprake zijn van een particuliere functie van het gebouw.

Enkele Do’s & Don’t’s voor het verwijderen en wegbrengen van je asbest:

• Vermijd oogcontact met gevaarlijke asbesthoudende materialen.
• Neem voorzorgen om de materialen niet te beschadigen. Hierdoor kunnen kankerverwekkende vezels vrijkomen die je kan inademen
• Veeg of stofzuig geen puin waar asbest in zou kunnen zitten.
• Vraag tijdig je sloop- of asbestmelding aan bij de gemeente. Bij de meeste gemeenten moet dit minimaal 5 dagen van tevoren, maar soms tot wel 4 weken van tevoren. Goed de site van je gemeente checken is dus de boodschap! Wacht zeker altijd op de goedkeuring van de gemeente om een boete te vermijden!
• Haal je verpakkingsmateriaal en asbestlogo op bij de milieustraat of koop dit bij een verkooppunt. Verpak het meteen na het verwijderen op de juiste manier (in 2 lagen plasticfolie) en maak kenbaar dat het om asbesthoudend materiaal gaat.
• Zorg dat je het zelf kan vervoeren naar de container.

Waar moet je naartoe met je asbesthoudend materiaal?

Het verwijderde asbest kun je inleveren bij de milieustraat in je gemeente. Je moet je melden bij een van de medewerkers, waarbij je in sommige gevallen ook je sloop- of asbestmelding moet laten zien. Het materiaal moet op een juiste manier zijn ingepakt en de medewerkers van de milieustraat mogen je niet helpen het in de container te plaatsen. Zorg dus dat je iemand meeneemt om te helpen als het te zwaar of te groot is voor jou alleen.

De regels voor het aanleveren gelden niet alleen voor materiaal waar zeker asbest in zit, maar ook voor asbestgelijkend materiaal, bijvoorbeeld golfplaten. Bij een milieustraat wordt er niet gekeken naar de markeringen op de golfplaten, dus moet dit materiaal altijd onder dezelfde condities aangeleverd worden als asbesthoudende platen.

Kosten van een asbestinventarisatie en het professionele verwijderen van asbest

Indien je er toch voor zou kiezen om je asbest professioneel te laten saneren, zal de professional een asbestinventarisatie uitvoeren. Dit is maatwerk en het bestaat uit verschillende vormen van onderzoeken. Afhankelijk van het type onderzoek, kan vanaf een 300€ een inventarisatie uitgevoerd worden van een gemiddelde tussenwoning.

Dan volgt de effectieve verwijdering, waarvan de kosten erg afhangen van de oppervlakte die je laat verwijderen. Onderstaande prijzen geven de gemiddelde kosten weer voor het verwijderen:

• Golfplaten 1-10 m2: 500€ tot 700€
• Golfplaten 11-20 m2: 600€ tot 800€
• Golfplaten 21-30 m2: 700€ tot 850€
• Golfplaten 31-50 m2: 750€ tot 950€
• 1 ruimte tot 35 m2: 000€
• 2 ruimtes tot 40 m2: 150€
• 3 ruimtes tot 50 m2: 450€
• 2 ruimtes tot 70 2: 700€

Om het asbesthoudend materiaal te verwerken, worden bijkomende kosten gerekend:

• Verpakking voor asbesthoudend materiaal: 0€ - 30€ (geschikt voor 1.500kg)
• Asbesthoudend materiaal storten: 0€ - 25€ per 100 kg

Verplichtingen van de werkgever bij asbest op de werkvloer

Werknemers komen nog vaak in contact met asbest. Vooral in de installatiebranche, waar er vaak wordt gewerkt in gebouwen die van voor 1994 dateren, bestaat er een risico. Dit is zelfs zo wanneer er geen sloop- of renovatiewerkzaamheden plaatsvinden, maar er enkel een nieuwe installatie wordt geplaatst. De werkgever moet hiervoor bepaalde maatregelen treffen die kunnen worden teruggevonden in het Arbobesluit en de Arboregeling.

Eerst en vooral moet de werkgever de risico's in kaart brengen. Hierbij moet er zowel rekening worden gehouden met de aard, de duur en de mate van de blootstelling. Hiervan moet de werkgever een asbestinventarisatierapport laten maken door een gecertificeerd asbestinventarisatiebureau. De werkgever moet ook een certificaat hebben voor asbestverwijdering en er moet een veiligheids- en gezondheidsplan worden opgesteld. De werkgever moet voorzorgmaatregelen treffen om blootstelling van het personeel te voorkomen. Inbreuken op deze regels kunnen de werkgever boetes opleveren tussen 1.800€ en 43.200€. Ook kunnen de werkzaamheden worden stilgelegd.

Schadevergoeding na blootstelling van een werknemer aan asbest

Op basis van de huidige wetenschappelijke kennis is er geen enkele medische screening mogelijk om de blootstelling aan asbest vast te stellen. Bij ernstige of aanhoudende klachten is het wel belangrijk een arts te raadplegen en deze op de hoogte te brengen van de vroegere blootstelling aan asbest. Gelukkig kan een werknemer die jaren later ziek wordt dankzij de verplichte registratie vrij eenvoudig aantonen dat hij blootgesteld is geweest aan asbest. De werkgever kan hierdoor aansprakelijk worden gesteld. Vooral als er geweten is dat er asbest aanwezig was, zullen de rechters vrijwel altijd in zijn nadeel oordelen.

Slachtoffers die te maken krijgen met asbestose of mesothelioom kunnen altijd een beroep doen op de TAS-regeling. Het IAS (Instituut Asbestslachtoffers) kent een voorschot van 21.269€ toe (bron van in 2020) en probeert een schadevergoeding bij de werkgever te bekomen. Het voorschot wordt later verrekend met het bij de werkgever verhaalde bedrag. De regeling is er eveneens voor asbestslachtoffers die geen schadevergoeding meer kunnen krijgen van hun ex-werkgever, bijvoorbeeld omdat het bedrijf niet meer bestaat of failliet is. Zij hebben dan toch minstens recht op deze beperkte uitkering.