Hoe kun je drinkwater testen op lood

Lood komt door loden leidingen in water. De grootste factor is tijd en lengte: hoe langer het water stil staat in een langere loden leiding, hoe hoger de loodconcentratie.

Het materiaal van de leiding, de hoeveelheid kalk in de leiding, maar ook zuurtegraad en temperatuur zijn allemaal van invloed op hoe snel lood in water kan komen. De hoeveelheid lood zal dus per meting kunnen verschillen.

Een loodtest voor drinkwater bij Water-Lab heeft een standaardmeetfout (sigma) van 16%. Dit is gelijk aan alle laboratoria die deze (ICP-MS) methodiek gebruiken. De aanbieders zoals Water-Lab die hier door de GGD Leefomgeving worden aangeraden gebruiken een geaccrediteerd laboratorium. Dat betekent dat hun processen en apparatuur worden getoetst zodat met zekerheid mag worden aangenomen dat hun resultaten kloppen en bij jou horen. Wat ook gelijk is, is de monstername. Deze wordt namelijk aangeraden te doen in lijn met het monsternameprotocol van het RIVM. Wat kan verschillen is hoe jij de meting doet, wanneer deze wordt gedaan, en wat de onder of bovenburen hebben gedaan (doorgespoeld of niet).

Het lijkt alsof er veel verschillende loodtests beschikbaar zijn. Dat valt in de praktijk wel mee.

• Laboratoriumtests (deze kun je zelf doen, of laten doen)
• Test stripjes (deze moet je zelf doen)
• Reageerbuisje met reagens (zelf doen)

De goedkoopste loodtest is één teststrip. Deze kun je zelf bestellen in China via Alibaba en kost €0,3-€1,0 per test. Deze strips worden in Nederland ook verkocht, soms uit (via) Duitsland. Helaas is volgend de Gezondheidsraad de werking van deze tests niet aangetoond. Het is lastigs de waarden uit elkaar te houden.  De GGD en Gemeente raden deze tests niet aan om te toetsen of water veilig is of niet. Het is nog niet verboden deze tests te kopen en te verkopen.

De norm voor lood in drinkwater is eerder door het WHO vastgesteld op 10 microgram per liter. De norm wordt in 2022 verlaagd naar 5 mcg/l. De norm is gebaseerd op de gemiddelde hoeveelheid lood die in jouw drinkwater mag zitten. Dit wordt in de regel regelmatig gemeten bij de waterleidingbedrijven. Als het gemiddelde van al deze metingen boven de norm uitkomt voldoet het water niet. Het kan dus wel voorkomen dat een enkele meting boven de norm toetst, zonder dat het gemiddelde daardoor te hoog eindigt. In Nederland is dit vastgelegd in de wet, in Het drinkwaterbesluit.

Ja.

Gemiddeld voldoet het Nederlands drinkwater aan de norm voor lood. Er wordt dan ook regelmatig getoetst of drinkwaterbedrijven water afleveren dat voldoet aan de norm voor lood en andere zware metalen. Echter niet bij elke meting hoeft de concentratie onder de norm te zijn. Het “voldoen aan de norm” wordt met gemiddelden gemeten. Het loodgehalte van Nederlands drinkwater schommelt doorgaans zo rond de 1 mcg/l. Het voldoet daarmee natuurlijk ruim aan de huidige en ook nieuwe norm. Bij oude huizen, of juist nieuwbouw, kan het zo zijn dat het binnenkomende water helemaal voldoet aan de norm voor lood. In het huis zelf komen de zware metalen vervolgens in het systeem door koppelsukjes of een kraan met veel messing. Voor bacteriën is dat vaak anders. De zogenaamde fecale bacteriën komen juist in het water door scheurtjes in de  aanvoerleidingen of onvoldoende te spoelen nadat er een renovatie heeft plaatsgevonden.

Nee. Jouw drinkwater komt uit jouw kraan (of apparaat achter de kraan). Wat jij voor drinkwaterinstallatie hebt in je huis (loden leidingen of niet) kunnen de waterleidingbedrijven niet zien.

Dit weet je pas echt als je een dubbele meting doet als je loden leidingen denkt te hebben. Je meet dan “worst case”: hoe hoog wordt het gehalte maximaal na 6 uur waterstilstand (bijvoorbeeld 25 mcg/l); en “best case”: hoe laag zakt het na 3 minuten spoelen (bijvoorbeeld 5 mcg/l). Jouw water zal niet precies een gemiddelde loodwaarde hebben die tussen die twee waarden ligt, maar het geeft een goed beeld van jouw gemiddelde water. In dit voorbeeld kun je er vanuit gaan dat jouw water gemiddeld boven de norm uitkomt.

Ook kun je stellen dat als je flink spoelt (3 minuten), en het loodgehalte dán al boven de norm is, jouw drinkwater in de meeste andere gevallen óók boven de norm is. Deze methode heeft bijvoorbeeld Ymere toegepast bij het toetsen van haar huurwoningen. Het voordeel bij deze methode is dat je altijd zeker weet dat de hogere waarden komen door loden leidingen. Het grote nadeel is dat er heel veel voorbeelden zijn waarbij er weldegelijk loden leidingen zijn maar deze na 3 minuten spoelen minder lood afgeven (worst case: 30 mcg/l; Best case: 2 mcg/l, conclusie Ymere: geen lood). Dit zien wij helaas vaak.

Voor een klein huis is het voldoende om het water te testen wat uit de kraan komt. De leiding die tot het waterpunt loopt waar je een monster uit neemt wordt getest op lood. Afhankelijk van de hoeveelheid water waar je uit bemonstert (1 liter, of 5 liter) pak je meer van de leiding die naar buiten loopt, maar loop je ook de kans dat het loodgehalte lager wordt (verdunt). Voor een groot huis, of een bedrijfspand, geldt dat elk tappunt getest moet worden.

Meestal is de VVE verantwoordelijk voor de gezamelijke leidingen. Vaak is dat de stijgleiding omhoog, en de aansluitingen onder de begane grond. Om een loodmeting uit te voeren voor de VVE meten wij niet álle woningen - alleen het gezamelijke deel. In het monster meet je dan een gemiddelde van de leiding die tot het monsternamepunt loopt.

Onderstaande figuren lichten dit toe, telkens is getoond van welke leiding een monster wordt genomen.